Галоўная // Раён // Знакамітыя землякі

Знакамітыя землякі

Фёдараў Іван Фёдаравіч (Масквіцін Іван Фёдаравіч) (каля 1510–1583) - педагог, вынаходнік і заснавальнік кнігадрукавання ў Расіі і на Украіне.

У 1550-60-я - дыякан крамлёўскай царквы Св. Мікалая Цудатворца Гастунскага. У 1564-65 сумесна з Пятром Мсціслаўцам надрукаваў першыя дакладна датаваныя рускія кнігі. У выніку “озлобления... от многих начальник и священноначальник, и учитель” Фёдараў з Пятром Мсціслаўцам пакінуў Маскву і ў 1568-70 выдаў дзве кнігі (другую ўжо без свайго "клеўрэта"), у маёнтку Заблудава, які належаў заступніку праваслаўя ў Літве гетману Р.А. Хадкевічу. У 1572 г. Фёдараў перабраўся ў Львоў, дзе арганізаваў уласную друкарню і надрукаваў дзве першыя дакладна датаваныя кнігі.

У 1575-1576 аканом Дзерманскага Свята-Троіцкага манастыра, які знаходзіўся ва ўладаннях кн. Астрожскага. Потым у Астрогу надрукаваў новыя кнігі (1578-1581). У 1583 г. Фёдараў вярнуўся ў Львоў, займаўся ліццём гармат і дэманстраваў вынайдзеную ім складаную гармату ў Вене імп. Рудольфу І. Памёр у Львове, пахаваны ў Ануфрыеўскім манастыры.

Згодна з даследаваннямі расійскага гісторыка Яўгена Львовіча Неміроўскага, Федаровіч быў родам з Петкавіч, сучаснай тэрыторыі Баранавіцкага раёна.

Андрэй Рымша (1550?-1595?) - беларускі паэт, заснавальнік панегірычнай паэзіі ў старажытнай беларускай літаратуры. Нарадзіўся ў вёсцы Пенчын Баранавіцкага раёна. У 1572 годзе апублікаваў у Астрожскай друкарні на беларускай мове вершаваную «Храналогію» (каляндар). Надрукаваў яе Іван Фёдараў. Рымша вядомы і як перакладчык, у прыватнасці ў XVI стагоддзі на Беларусі чыталі кнігі рымскага імператара Ціта Флавія ў яго перакладзе.

Іаахім Літавор Храптовіч - граф, дэпутат некалькіх соймаў, маршалак галоўнага Трыбунала Вялікага Княства Літоўскага, апошні яго канцлер ВКЛ. Быў заснавальнікам Камісіі асветы, беларускі і польскі паэт, публіцыст і перакладчык. Нарадзіўся 4.01.1729 г. у маёнтку Ясянец (Баранавіцкі раён) у сям'і, якая належала старажытнаму беларускаму роду, прадстаўнікі якога адыгрывалі значную ролю ў развіцці культуры і адукацыі ў ВКЛ.

Вучыўся ў Віленскай акадэміі. З 1765 г. маршалак галоўнага Трыбунала Вялікага Княства Літоўскага, узначальваў дыпламатычныя місіі ў Парыжы і Вене. Адзін з заснавальнікаў (1773) і ў далейшым кіраўнік (больш за 20 гадоў) Адукацыйнай камісіі (камісія займалася развіццём і якасцю адукацыі ў ВКЛ). З 1780 г. кіраўнік каралеўскай арганізацыі дваран і шляхты ў ВКЛ, з 1791 г. міністр замежных спраў, з 1793 г. канцлер Вялікага Княства Літоўскага.

У сваіх маёнтках, у Шчорсах і Вішневе, замяніў «паншчыну» «чыншам». Быў заснавальнікам Бібліятэкі, якая славілася на ўсю Еўропу. Памёр 4.03.1812 г.

Адам Міцкевіч (24.12.1798 - 26.11.1855) - польскі і беларускі паэт, заснавальнік польскага рамантызму, дзеяч нацыянальна-вызваленчага руху. Нарадзіўся на хутары Завоссе недалёка ад горада Навагрудка, які ўваходзіць цяпер у склад Баранавіцкага раёна. Бацька, Мікалай Міцкевіч, адвакат, належаў да дробнапамеснай шляхты. Пасля заканчэння школы Адам паступіў на фізіка-матэматычны факультэт Віленскага ўніверсітэта, на якім правучыўся год. Вясной 1816 г. перайшоў на гісторыка-філалагічны факультэт, які скончыў у 1819 годзе. Настаўнічаў у Коўне (цяпер Каўнас; 1819-1823). Раннія творы Міцкевіча (першы верш апублікаваны ў 1818 годзе) сведчаць аб захапленні вальнадумнымі традыцыямі Асветы. З 1817 года ўдзельнічаў у стварэнні і дзейнасці патрыятычных маладзёжных гурткоў "філаматаў" і "філарэтаў" ("любячых дабрадзейнасць"), напісаў для іх шэраг праграмных вершаў, у тым ліку "Оду да маладосці" (1820), прасякнутую рамантычным энтузіязмам моладзі, якая марыла пра барацьбу за свабоду. Арыштаваны (1823) па справе філамацка-філарэцкіх арганізацый, Міцкевіч быў у 1824 годзе высланы з Літвы і да 1829 года прабыў у Расіі (Пецярбург, Адэса, Масква, зноў Пецярбург), дзе зблізіўся з удзельнікамі дзекабрысцкага руху (К.Ф. Рылееў, А.А. Бястужаў) і выдатнымі пісьменнікамі (А.С. Пушкін і інш.), якія высока ацанілі яго талент.

У 1829 годзе Міцкевіч выехаў з Расіі, наведаў Германію, Швейцарыю, Італію. Пасля няўдалай спробы далучыцца да Польскага паўстання 1830 года паэт назаўсёды застаўся ў эміграцыі (жыў пераважна ў Парыжы), прадаўжаючы літаратурную і рэвалюцыйную дзейнасць. Ён вёў актыўную грамадскую і культурную дзейнасць: у 1839-40-я гады чытаў курс рымскай літаратуры ў Лазане, потым (да 1844 г.) займаў кафедру славянскіх літаратур у парыжскім Калеж дэ Франс. У 1841 годзе абазначыўся крызіс у светапоглядзе паэта: ён уступіў у секту містыка А. Тавяньскага. У 1848 годзе Міцкевіч аднавіў рэвалюцыйную дзейнасць: стварыў польскі легіён, які змагаўся за свабоду Італіі, у Парыжы супрацоўнічаў у газеце "Трыбюн дэ пепль" (La Tribune des peuples, 1849), выступаў з артыкуламі рэвалюцыйна-дэмакратычнага характару, праяўляючы цікавасць да ўтапічнага сацыялізму, заклікаючы да рэвалюцыйнага саюза народаў. У час Крымскай вайны 1853-1856 гадоў Міцкевіч адправіўся з палітычнай місіяй у Канстанцінопаль, дзе памёр ад халеры (яго прах, пахаваны ў Парыжы, быў перанесены ў Кракаў у 1890 годзе).

Паўлюк Багрым - нарадзіўся 2 (14).11.1812, у в. Крошын Навагрудскага павета Гродзенскай губерні (цяпер Баранавіцкі раён), памёр - 1891 (?), - паэт, каваль. Вучыўся ў пачатковай парафіяльнай школе. У сувязі з сялянскімі хваляваннямі 1828 года ў Крошыне і за распаўсюджванне верша «Бунт хлопаў» быў прыцягнуты да следства. Ад літаратурнай спадчыны паэта захаваўся толькі адзін верш «Зайграй, зайграй, хлопча малы…», які стаў хрэстаматыйным для беларускай літаратуры. Як і бацька, Багрым быў кавалём, дасягнуў высокага майстэрства, якое можна ацаніць па захаванай у Крошынскім касцёле жырандолі. Пахаваны на могілках каля касцёла ў Крошыне.

Сяргей Іванавіч Грыцавец (1909-1939 гг.), першы двойчы Герой Савецкага Саюза (люты і жнівень 1939 г.), маёр, лётчык-знішчальнік. Нарадзіўся 6 ліпеня 1909 года ў вёсцы Бараўцы Баранавіцкага раёна. Удзельнічаў у нацыянальна-рэвалюцыйнай вайне ў Іспаніі ў 1936-1938 гг., на р. Халхін-Гол у вайне з японцамі ў 1939 г. У Іспаніі ў 1936 годзе збіў 30 фашысцкіх самалётаў, прычым 7 з іх у адзін дзень. Усяго на яго рахунку 40 збітых самалётаў праціўніка. За адвагу яму прысвоілі званне Героя Савецкага Саюза. Другую Залатую Зорку Героя С.І. Грыцавец заслужыў у баях у раёне ракі Халхін-Гол. У час аднаго з баёў, калі камандзір злучэння вымушаны быў скочыць з парашутам з падбітага самалёта на тэрыторыю праціўніка, Грыцавец прызямліўся побач, узяў параненага камандзіра ў свой аднамесны самалёт і на вачах у ворага падняўся ў паветра.

Загінуў у верасні 1939 года пры выкананні службовых абавязкаў каля вёскі Балбасава Аршанскага раёна Віцебскай вобласці.

Іван Канстанцінавіч Кабушкін ("Жан") (1915-1943 гг.) - кіраўнік аператыўнай групы Мінскага савецкага падполля, арганізатар і выканаўца самых дзёрзкіх дыверсій супраць акупацыйных улад.

Нарадзіўся 15 лютага 1915 года ў вёсцы Малахоўцы Навагрудскага павета Мінскай губерні (цяпер Баранавіцкі раён).

Яшчэ дзіцем апынуўся ў Казані. Да вайны працаваў вагонаважатым (вадзіцелем трамвая) у трамвайным парку.

У Чырвонай Арміі з 1935 года. Сустрэў вайну на заходняй граніцы СССР у званні малодшага лейтэнанта. Трапіў у палон і 28 чэрвеня 1941 года ў калоне ваеннапалонных апынуўся ў Мінску, дзе змог уцячы. З восені 1941 года ўдзельнічаў у антыфашысцкім руху ў акупіраваным Мінску. Член ВСПР - Ваенны савет партызанскага руху - падпольная арганізацыя былых савецкіх ваеннаслужачых, створаная імі восенню 1941 года ў Мінску. Кабушкін быў памочнікам начальніка разведкі партызанскага атрада. На яго было ўскладзена кіраванне аддзелам па выяўленні і знішчэнні здраднікаў. Дзейнічаў пад мянушкай "Жан". За кароткі тэрмін зарэкамендаваў сябе выдатным падпольшчыкам, стаўшы начальнікам аператыўнай групы.

Ён мог мяняць сваю знешнасць: то стары, то рэспектабельны цырульнік, то франтаваты гітлераўскі афіцэр. Жан пранікаў туды, куды ніхто не мог. Ён узначальваў аддзел па барацьбе з фашысцкай агентурай і асабіста знішчыў 20 агентаў Абвера, СД і паліцыі.

Трапіў у рукі гестапаўцаў летам 1943 года і 4 ліпеня быў пакараны смерцю.

8 мая 1965 году яму пасмяротна было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.

Галубок Уладзіслаў Іосіфавіч (сапр. прозвішча Голуб; 1882-1937 гг.) - беларускі пісьменнік, драматург, рэжысёр, акцёр, мастак. Нарадзіўся 15.05.1882 г. на станцыі Лясная (сучасная тэрыторыя Баранавіцкага раёна) у сям'і чыгуначніка. Вучыўся ў царкоўнапрыходскай школе, здаў экстэрнам за курс Мінскага гарадскога вучылішча (1906), скончыў у Мінску мастацкія курсы. Працаваў грузчыкам на чыгунцы, прыказчыкам у магазіне, слесарам у Мінскім дэпо. У 1917-1920 гг. - акцёр і рэжысёр Першага беларускага таварыства драмы і камедыі. З 1920 да 1922 г. - загадчык мастацкага аддзела ў Народным камісарыяце адукацыі БССР. У 1920 г. стварыў у Мінску трупу беларускіх артыстаў (Трупа Галубка), (з 1932 г. - Беларускі трэці дзяржаўны тэатр), шырока выкарыстоўваў песенна-музычную і харэаграфічную народную творчасць. Першы народны артыст БССР (1928). Напісаў каля 40 п'ес, якія шырока ставіліся ў беларускіх прафесійных і самадзейных тэатрах.

У 1906 г. пачаў публікавацца ў перыядычным друку як паэт і празаік. Выдаў зборнік «Апавяданні» (Пецярбург, 1913). З 1917 г. выступаў як драматург. Напісаў каля 40 п'ес. Аўтар публіцыстычных і тэатразнаўчых артыкулаў. Вядомы як мастак-дэкаратар і пейзажыст.

У 1937 г. рэпрэсіраваны. Расстраляны 28.09.1937 г. Рэабілітаваны ў 1957 г.

Анатоль Клышка - нарадзіўся 16.04.1935 г. у вёсцы Данейкі Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці ў сельскай сям'і.

Вучыўся ў Навагрудскім педагагічным вучылішчы (1949-1952). Працаваў карэктарам у навагрудскай гарадской газеце «Звязда», адказным сакратаром газеты «Фізкультурнік Беларусі». Скончыў філалагічны факультэт БДУ (1958).

Узнагароджаны медалём Францыска Скарыны і многімі іншымі. Заслужаны работнік культуры.